TOPONIMIA DO CONCELLO DE QUIROGA

TOPONIMIA DO CONCELLO DE QUIROGA



Por Nicandro Ares Vázquez











QUIROGA (San Martiño)


Quiroga, a capital do concello, agora chámanlle algún Queiroga. A mención máis antiga viría dada nunha ara romana atoapada en Tui, da que tratou Menéndez Pidal nun artigo, que titulou "Mars Cariociecus y la etimología de Quiroga" (TPH 263). Velaquí o que escribe:

"Cariocieco debe tener el valor originario de un artículo. Nos falta encontrar sustantivo de donde deriva. Modernamente se ha comenzado a dirigir la atención hacia una base prerromana cario, a la que hay que asignar el significado de 'piedra, peña' en vista de los topónimos en que se la encuentra.

Uno de de esos topónimos, no estudiado aún, es carioca... El nombre que ahora nos interesa aparece escrito Karioca en el año 956, Carioga en 974, Karioga en 922, como nombre de un territorio o mandación, y es el que modernamente se refleja en varios topónimos: Queiroga Coruña, Quiroga Lugo, Ourense, repetido con las variantes Queiruga en Coruña y Queiriga en
Viseu. Este nombre tan difundido en la antigua Gallaecia, es el sustantivo que mediante la adición del sufijo -eco se adjetiva; Mars Cariociecus es, pues, el Marte de Carioca, de esa región que después se llamó Queiroga, Quiroga".

Pola súa parte, Corominas escribe que o galego queiroa (queirúa, queiruga) é nome da planta 'halimium occidentale", con base en *cariola, de orixe descoñecida, da que procederían os apelidos Quiroga, Quirós, Queiroz (DCELC v. alcalyuela). Mais citas antigas de Queiroga/Quiroga ofréceas A. Veiga (OG 121), indicando que queiroga na charia galega é sinónimo de carpaza. Tamén hai mención no TSA. De Quiroga, topónimo e apelido tratou Froilán López en Grial (Nº 79, 1983, 107-108).


Barca do Castelo pode aludir a barca do castellum no Sil. Casa de Outeiro, nome dunha aldea e da parroquia, no baixo latín era altarium 'sitio alto', que se formou sobre altaria, plural de altare. Caspedro, formación de Casa-Petrus no caso recto, non Casa Petri. Escanos, plural de scamnum 'asento', podería ser sinónimo de socalcos nas viñas. As Medas son plural de meta 'montón cónico, mámoa'. Pacios de Mondelo alude en primer lugar ó plural de palatium 'palacio' y al nombre propio Mundellus, diminutivo de Mundus (TLC 232), formado co sufixo vulgar -ellus- propio do latín serodio, do que escribiu Joseph M. Piel en Humanitas (II, 1949, 242-248). Pacio-vello, palatium vetulum. Toucedo indica abundancia de *taucia 'touza, mata', voz hispánica prerromana, con sufixo -etum (DCELC v. atocha; DEEH v. *tautia). Vilaverde sería unha vila posuída por Virdius/Viridius (RL 210).




«Toponimia do concello de Quiroga», Lucensia, v. VI, n. 12, p. 65-78, Lugo, 1996




Comentarios

Anónimo dixo…
Ola! Gustaríame saber a orixe e significado de Campodola. Hai algunha información? Moitas grazas!
Roque Soto dixo…
Campodola componse de campus "campo" e olla "ola"; pero tras vocal o -ll- simplificouse (ILV2 60, 112) e así temos Ola, nome dun bispo de Barcelona que asiste no ano 638 ó VI Concilio de Toledo, e Ola, nome de muller nunha moeda visigótica (OPPH 172).

ILV2 = V.Väänänen, Introducción al latín vulgar. Madrid 1967.

OPPH = MªL.Albertos, La onomástica personal primitiva de Hispania Tarrac. y Bética, Salamanca 1966.

Outro libro de interés E.Rivas Quintas, Onomástica persoal do Noroeste hispano, Lugo 1991.

Información recollida do artigo Toponimis do Concello de Quiroga, por Nicandro Ares Vázquez. Revista Lucensia. Biblioteca Seminario Diocesano. Número 12 (Vol.VI) Lugo, 1996.

Espero que lle sirva. Unha aperta.
Roque Soto

Publicacións populares