En busca da cagalla do lagarto

Elexía a unha muller do campo Pepa de Cascallar, eu ben quixera agora que xa estás —cinza na cinza— a descansar pra sempre, dar ao mundo razón cabal de tí. Lle falaría daquelas duras mans, rexas gadoupas pra termar do legón e da manceira, mans de escrava da terra, non afeitas a máis regalo e mimo que o dos ubres da vaca... Eu loubaría aquiles pés ispidos, mouros, fortes, coma poutas de boi, que agatuhaban polos montes atal que dous teixugos. Teus pés de ferro, ai Pepa! E logo, si tivese a gracia que me falla, eu faría un retrato verdadeiro da túa face —que che estóu lembrando ao craro sol do meu ollar de neno!— ¡Qué estrana face a túa, tan laida e tan amiga, enrugada i escura coma codia de broa! Aquila face dos olliños pitos, dos beizos murchos, dos cabelos raros, dos catro dentes e do narís torto. Aquila face, ai, Pepa! que á nosa nai lle daba cuasi espanto e a nós, os nenos, nos aloumiñaba... Porque eras tí, quero que agora o saibas, agora que xa podes escoitarme, a fala cariñenta do